|
�ladami Powstania Warszawskiego
Uroczysto�ci 66. rocznicy Powstania Warszawskiego rozpocz�y si� na Pradze 3 czerwca, od z�o�enia kwiat�w przed tablicami �o�nierzy 6-XXVI Obwodu Armii Krajowej i trzech komendant�w Obwodu. 30 lipca odby�o si� uroczyste spotkanie przy ul. Brzeskiej 24, w miejscu zdobycia praskiej PASTY. 1 sierpnia przy Reducie Br�dnowskiej przypomniano walki o warsztaty kolejowe przy ul. Jab�onowskiej, Dworzec Warszawa Praga, mosty na Kanale Br�dnowskim. Z ul. Odrow��a posz�y dwukrotne ataki na koszary przy ul. 11 Listopada. Po starciach uzbrojonych grup �o�nierzy, zd��aj�cych do miejsc koncentracji, z niemieckimi patrolami na terenie lewobrze�nej Warszawy, wybuch Powstania przesta� by� dla Niemc�w zaskoczeniem. Wobec wielokrotnej przewagi oddzia��w niemieckich nad oddzia�ami powsta�czymi, niepowodzeniach pierwszego uderzenia i braku mo�liwo�ci rozwini�cia, tak dzia�a� zaczepnych, jak i obronnych; przy tym posiadaj�c niemal pewno��, �e Rosjanie w najbli�szym czasie nie podejm� walki o Prag�, komendant Obwodu, p�k �urowski, by unikn�� wykrwawienia swych oddzia��w w nier�wnej walce, postanowi� przerwa� je na ulicach Pragi i podj�� takie dzia�ania, jakie by�y mo�liwe w zaistnia�ej sytuacji. Dzia�ania te okre�li� w wydanym rozkazie z dnia 4 sierpnia 1944 roku. W tym rozkazie m.in. stwierdza� i nakazywa�: 1. Okres Powstania trwa nadal, gdy� nie zosta� odwo�any - musimy czuwa� w pogotowiu, bo nie wiemy o zamiarach wroga. 3. Wobec przerwania walk w Obwodzie, oddzia�y maj� si� zakonspirowa�, nie rozrywaj�c tych zwi�zk�w organizacyjnych, w jakich wyst�pi�y w chwili rozpocz�cia okresu "W". 5. Polecam organizowa� grupy ochotnik�w (z broni�) do przerzut�w poza teren Pragi. /.../ Na lewy brzeg Wis�y, do walcz�cych tam oddzia��w przerzucono ��cznie ponad 700 uzbrojonych �o�nierzy. Przerzuty trwa�y do pierwszych dni wrze�nia. Te fakty przypomnia� p�k Bohdan Zawolski, prezes Praskiego �rodowiska Zwi�zku Powsta�c�w Warszawskich. Do wydarze� sprzed 66 lat nawi�za�a w swym wyst�pieniu wiceprzewodnicz�ca Rady Dzielnicy Targ�wek Iwona Wujastyk; ho�d uczestnikom Powstania odda� wiceburmistrz Targ�wka S�awomir Antonik. Modlitw� w intencji, by ofiary Sierpnia nie by�y daremne, poprowadzi� ks. Marcin O��g z parafii Matki Bo�ej R�a�cowej. Wie�ce z�o�yli kombatanci, przedstawiciele w�adz Targ�wka i szk� oraz Towarzystwa Przyjaci� Warszawy Oddzia� Br�dno. Tego samego dnia, przy kapliczce u zbiegu ulic Markowskiej i Z�bkowskiej - w miejscu, gdzie 1 sierpnia 1944 roku o godzinie 16.30 pad�y pierwsze strza�y Powstania Warszawskiego na Pradze - odby�a si� uroczysto��, podczas kt�rej o tych wydarzeniach opowiedzia� Hubert Kossowski. Do przedwczesnego boju dosz�o przypadkiem, jeszcze na blisko p� godziny przed wyznaczon� rozkazem Komendy G��wnej AK godzin� "W" (17.00). �lepy los zrz�dzi�, �e por. Micha� �azarski ps. "Biebrza", dow�dca jednej z kompanii Rejonu IV (Micha��w) prowadzi� ul. Markowsk� grup� swoich �o�nierzy na miejsce zbi�rki ca�ego oddzia�u. Zar�wno on, jak i jego ludzie, byli w ubraniach cywilnych i bez bia�o-czerwonych opasek. W plecakach i torbach nie�li cz�ciowo zdemontowan� bro�, amunicj� i granaty. By�o ich oko�o dwudziestu. Celem ich marszruty by�o doj�cie ul. Markowsk� do torowisk kolejowych za Dworcem Wile�skim, szybki przeskok tor�w i dotarcie w rejon Nowej Pragi. Niestety, w chwili, gdy od skrzy�owania dzieli�o ich zaledwie kilkadziesi�t krok�w, z bramy domu przy ul. Z�bkowskiej wy�oni� si� silny, ponad dziesi�cioosobowy patrol niemieckiej �andarmerii. Gdy dostrzegli si� wzajemnie - dzieli�o ich ok. 10 metr�w. Konfrontacja by�a nieunikniona. Zdecydowan� przewag� mieli Niemcy - ich bro� by�a gotowa do strza�u. Skierowali j� natychmiast w "podejrzan�" grup� m�odych i zaskoczonych m�czyzn, ��daj�c dokument�w i szykuj�c si� do kontroli baga�u. W�wczas na czo�o grupy wyszed� por. �azarski i, skracaj�c dystans do dow�dcy patrolu oraz symuluj�c, �e si�ga po dokumenty, b�yskawicznie wyci�gn�� rewolwer i zastrzeli� go, oddaj�c jeszcze kilka strza��w do zaskoczonych Niemc�w, zanim pad� skoszony seri� "szmajsera". Rozpocz�� si� trwaj�cy kilka minut b�j. Niemcy, posiadaj�cy przewag� w uzbrojeniu, uniemo�liwili przedarcie si� reszty grupy do ulicy Bia�ostockiej. Po obu stronach padli zabici i ranni. Opr�cz por. �azarskiego zgin�o jeszcze dw�ch powsta�c�w (niestety, NN), a trzech zosta�o rannych. Straty Niemc�w to dw�ch zabitych i kilku rannych. Pozbawieni dow�dcy powsta�cy byli zmuszeni wycofa� si� w g��b ulicy Markowskiej. Ten przypadkowy, przedwczesny b�j postawi� w stan podwy�szonego pogotowia wszystkie jednostki niemieckie na Pradze, a - co oczywiste - potwierdzi� Niemcom, �e r�wnie� Praga znajduje si� w strefie przygotowywanej akcji powsta�czej. Wzmocniono posterunki i patrole./.../ Ten i wiele innych fakt�w stanowi niezbity dow�d, �e my, mieszka�cy Pragi, mo�emy by� dumni z uczestnictwa i w tym fragmencie naszej historii. Jeste�my winni zachowa� w naszej i przysz�ych pokole� pami�� o tych, kt�rzy za niepodleg�o�� oddawali tu �ycie. O zachowanie tych wydarze� w pami�ci apelowa� tak�e wiceburmistrz Pragi P�noc Jaros�aw Sarna; cz�� modlitewn� poprowadzi� ks. Dionizy Mr�z sdb, proboszcz Bazyliki Naj�wi�tszego Serca Jezusowego. Mieczys�aw Wojdyga zach�ca� do sk�adania wpis�w do prowadzonej od kilku lat ksi�gi pami�tkowej, kt�ra znajdzie si� w Muzeum Pragi. 8 sierpnia uczczono bohater�w Powstania Warszawskiego na Cmentarzu Br�dnowskim. W Ko�ciele Drewnianym odprawiona zosta�a msza �wi�ta w ich intencji. Uroczysto�� przy pomniku Armii Krajowej w Alei G��wnej w kwaterze 22A poprowadzi� por Wiktor Sok�lski, prezes Praskiego Obwodu �Z�AK, apel poleg�ych - p�k Ryszard Borman. O walkach 6-XXVI Obwodu opowiedzia�a Halina Kondracka. Na grobie �o�nierzy AK z�o�ono wie�ce. Kolejne uroczysto�ci odb�d� si� na Pradze Po�udnie. Przed miejscem pami�ci poleg�ych lotnik�w 148. dywizjonu bombowego RAF, nios�cych pomoc walcz�cej Warszawie - w Parku Skaryszewskim, ul. Ignacego Paderewskiego, 14 sierpnia o godz. 11.00 zostan� z�o�one kwiaty. O przeprawach oddzia��w praskiego obwodu na lewy brzeg Wis�y, w celu kontynuowania walki - przypomni uroczysto�� 22 sierpnia o godz. 13.00 w parafii �w. Aposto��w Piotra i Paw�a, przy ul. Kapelan�w AK (Goc�aw, Orlik). Praskie obchody 66. rocznicy Powstania Warszawskiego zako�czy 10 wrze�nia o godz. 11.00 na skwerze im. p�k. Antoniego W. �urowskiego u zbiegu ulic 11 Listopada i In�ynierskiej, uroczysto��, upami�tniaj�ca udzia� praskich oddzia��w Armii Krajowej oraz ich rozwi�zania po zdobyciu Pragi przez wojska Frontu Wschodniego. Organizatorem obchod�w jest �rodowisko �o�nierzy 6-XXVI Obwodu Armii Krajowej Zwi�zku Powsta�c�w Warszawy i Urz�dy Dzielnic Uroczysto�� przy kapliczce zorganizowali: absolwenci Liceum i. Kr�la W�adys�awa IV, Fundacja Hereditas i Praski Hufiec ZHP.
K.
Fot. Katarzyna Spoczy�ska-Kr�l Ma�gorzata Staniak |